Reisfotografie: Diafragma en scherptediepte.. Wat is dat
Stel: je hebt een pracht van een spiegelreflex camera gekocht, want die telefoon is ook aan het eind van zijn latijn en je wilt wel eens “echte” foto’s maken. Dus krijg je een splinternieuw apparaat en daar zit je dan; camera uit de verpakking, een duizelingwekkend dikke handleiding en knopjes waar je de ballen van begrijpt. En vervolgens wordt van je verwacht dat je ineens de mooiste plaatjes maakt ‘want jij hebt nu toch zo’n dure camera??’ en uit blinde paniek zet je hem op de volautomaat en gaat lekker schieten. Kans is groot dat er best aardige plaatjes uitrollen als je een beetje gevoel hebt voor compositie enzo en ach, het is eigenlijk wel makkelijk zo dus blijf je op de ingeslagen weg doorgaan.
Maar ergens knaagt toch dat kleine zeurende stemmetje in je hoofd: “Je wilde toch méér met je foto’s doen?” Nou, als dat stemmetje nou de overhand begint te krijgen dan hier alvast een beginnetje; diafragma en scherptediepte. Wat is het en wat doet het?
Diafragma
Om te beginnen is het belangrijk om te weten dat er drie elementen in je camera zijn die de belichting sturen; diafragma, sluitertijd en iso. Je diafragma is, simpel gezegd, het gat in je lens waar het licht door naar binnen valt. Met je sluitertijd bepaal je hoe lang dat licht naar binnen valt en met je iso vergroot of verklein je de gevoeligheid van de sensor voor het licht. Wat weer resulteert in een kortere of langere sluitertijd, maar ik loop op de zaken vooruit.
Diafragma wordt aangeduid met een letter f en dan een cijfer. Die cijferreeks loopt van 1.2, 2.8, 5.6, 8.0, 16.0 enzovoort en nog her en der wat cijfers er tussenin. Hoe lager dat cijfer, hoe groter het gat en hoe meer licht er binnenkomt op je sensor. Hieronder zie je hoe dat er ongeveer uitziet. Een diafragma van f2.0 is dus een grotere opening als een diafragma met f16.0. Omdat diafragma en sluitertijd met elkaar verbonden zijn betekent dat ook dat hoe groter het gat des te sneller de sluitertijd (want er komt meer licht binnen dus je bent ‘sneller klaar’ zeg maar)
Scherptediepte
Behalve de hoeveelheid licht regelt je diafragma ook in grote mate de scherptediepte van je foto. En wat is de scherptediepte; dat is het gedeelte van je foto die er scherp uitziet. Neem de onderstaande foto als voorbeeld; dit is een foto gemaakt met mijn 100mm macro lens en zoals je ziet is het insect scherp en de rest mooi vaag. Dat effect creer je met een diafragma met een laag cijfer.
Sluitertijd 1/90s
Nu is het wel zo dat er een aantal zaken van invloed zijn op de scherptediepte. Dat zijn:
- Het diafragma: hoe groter het gat hoe lager het cijfer, hoe lager de scherptediepte (de achtergrond wordt dus vager)
- De afstand tot je onderwerp: hoe dichterbij je fysiek bent, des te vager wordt de achtergrond
- Je brandpuntsafstand; een groothoeklens geeft je veel meer scherptediepte als een telelens. Hoe meer je ingezoomd bent hoe lager je scherptediepte. Ik zeg hier met opzet lager om het duidelijker te maken (hoop ik dan)
- Het type camera; de sensor van een compact camera of je telefoon is zo klein dat elke foto nagenoeg alles scherp heeft. Hoe groter de sensor hoe vager de achtergrond wordt als je dezelfde settings zou gebruiken. Daarom is dat mooie vage met een compact camera nagenoeg niet na te bootsen. Een systeemcamera kan dit weer wel, een spiegelreflex nog beter en een fullframe spiegelreflex nóg weer beter.
En om een voorbeeld te geven hoeveel de bovenstaande elementen meewegen; onderstaande twee foto’s zijn beide genomen met een diafragma van f6.3. Het grootste verschil zit hem in dit geval in de afstand tot het onderwerp en in de brandpuntsafstand. Bij de peren was ik ingezoomd op 105mm en bij het landschap was ik uitgezoomd op 24mm. Je ziet dat dat een behoorlijk verschil uitmaakt.
Maar welk diafragma moet ik nu gebruiken…
Er is hier geen gouden regel die voor alle onderwerpen geld helaas. Als ik het niet weet of geen zin heb om erover na te denken kies ik meestal voor een middelmatig open diafragma f5.6. Dat is een heel standaard diafragma en doet het bijna overal wel goed. Wil ik een hele vage achtergrond dan kies ik voor een lens met een grote opening zoals mijn 50mm 1.4.
De 1.4 is vrij extreem en gebruik ik alleen als het echt moet of als ik echt een heel vaag effect wil hebben, Pas hier op dat het niet te vaag wordt want je wilt nog wel kunnen zien waar het om gaat natuurlijk. Plus je scherpstelpunt wordt dan superbelangrijk. Stel je verkeerd scherp met een diafragma van 1.4 of 2.8 dan kun je het wel vergeten.. 😉 Bij onderstaande foto op diafragma 2.8 kun je goed zien dat ik heb scherpgesteld op het logo. Had ik ergens anders scherpgesteld dan had het er waarschijnlijk raar uit gezien!
Hier geld eigenlijk ook weer dat het helpt als je weet wat jouw lens en jouw camera doen bij bepaalde instellingen. Leg een rij kersen op een rijtje en ga met je diafragma aan de slag. Op die manier zie je wat er gebeurd als je de hoek verandert, of als je verder weg of dichterbij gaat staan. Voor mij is het altijd belangrijk dat de scherptediepte moet bijdragen aan het geheel. Als je de foto van het aapje helemaal bovenaan neemt dan zou dat een minder geslaagde foto zijn als ik de achtergrond scherp had gehad. Nu zijn de ogen van het aapje scherp en een stukje van zijn gezicht.
Focus bij dieren of mensen altijd op de ogen! Dat is wel een cruciaal punt. Als je een foto maakt van iemand en zijn of haar oor is scherp en de rest niet, dan zal dat er heel raar uitzien. Focus je echter op een oog dan zul je zien dat de rest nog zo vaag kan zijn, maar dan klopt het gewoon.
Volgende keer: sluitertijd
Fijn artikel Simone! Bij mij begon dat stemmetje een tijdje geleden te knagen. Ik fotografeerde wel in de P-stand en pastte soms met Av en Tv het diafragma en sluitertijd aan. Maar er zit natuurlijk niet voor niets een handmatige stand op! Dus daar ben ik nu mee aan het stoeien. Het gaat nog vaak helemaal mis, maar oefening baart kunst;-)
Het heeft bij mij ook lang geduurd hoor voor ik de handmatige stand gebruikte en nog steeds vind ik soms gewoon handiger om de Av te gebruiken (sluitertijd voorkeuze gebruik ik eigenlijk zelden tot nooit) en daar is ook gewoon niks mis mee natuurlijk…En inderdaad oefening baart kunst!
Dank voor de informatieve uitleg. Zeker handig.
echter, kan aan mij liggen, maar op je home (papertravels.nl) staat bij elk artikel 30 dec 2014 onder klopt dat?
als je doorklikt blijkt het wel een nieuw artikel te zijn.
He dat is raar. Ik zie het nu ook!! Geen idee hoe dat komt. Zoek ik uit!
Prettig om de kennis weer even op te frissen, dank voor dit fijne bericht! Ik heb al eens een beginners-cursus gevolgd en met een spiekbriefje lukt het me om de meest basic dingen te onthouden en wat meer gebruik van al die knopjes te maken. Maar ik moet zeggen dat het ook wel redelijk snel weer weg zakt als ik er langer niets mee gedaan heb. Toevallig ga ik vanmiddag aan de slag met mijn camera, dus je info komt als geroepen 🙂
Kijk, dat is natuurlijk goede timing dan. En als je nog specifieke onderwerpen hebt waar je meer over wilt weten… Laat maar weten!
Handig weer om effe geupdated te worden 🙂 Handig nu ik net op zoek ben naar een nieuwe lens. Ik wil minder wisselen en denk daarom aan een 24-105mm. Hoe denk jij over zulke lenzen?
Nou…. ik heb jaren lang een 24-105mm gehad. Maar die is recent overleden, na jaren van intensief gebruik. Ik gebruikte hem de laatste tijd toch al niet meer dus besloten om hem niet te vervangen. Het is wel zo dat ik vrij veel problemen met de lens heb ondervonden en hij al een paar keer gerepareerd was. De eerste keer vanwege een backfocus probleem. De tweede keer omdat hij niet meer focuste en de laatste keer omdat het diafragma ermee ophield en foutmeldingen veroorzaakte bij mijn camera. Volgens de man van de winkel (Calumetphoto) is dat wel een veel voorkomend probleem bij deze lens. Dat gezegd hebbende; hij heeft bij mij echt jaren lang dienst gedaan en de eerdere reparaties waren waarschijnlijk door intensief gebruik, een kleine valpartij en dat soort zaken. Niet direct iets om je zorgen over te maken. Dus ik denk – al met al – dat het een redelijk goede keuze is. Maar altijd goed om te weten wat er eventueel mis kan gaan denk ik. Ik ga zelf steeds meer over op prime lenzen. Vind de kwaliteit en de lichtsterkte toch wel heel fijn. Dan maar wisselen… 😉
Had je de EF 24-105mm F/4.0 L USM iS, of de EF 24-105mm F/3.5-5.6 iS STM? Er zit nogal een prijsverschil in en ik weet niet of de eerste geen overkill voor mijn 1000D is. Wat denk jij?
Ahhh, ja ik had inderdaad de F4.0. En overkill niet meteen. Uiteindelijk is de lens belangrijker voor de kwaliteit van een foto als de camera zelf maar kostentechnisch is de andere natuurlijk een betere optie. Hoorde trouwens dat die de genoemde problemen van de 4.0 niet heeft!
Erg leuk die informatie, Ik herken een hele hoop punten nog wel.(ooit in het verleden van de rolletjes camera’s heb ik een Minolta reflexcamera gehad. Maar maak nu de foto’s met mijn camera of tablet, en dat is toch behelpen.
Nu wil ik al enige tijd een nieuwe camera Niet te zwaar!) kopen waarmee ik op vakantie foto’s kan maken. En thuis foto’s van de recepten die ik maak voor mijn website tje.
Heb je daar nog wellicht adviezen in want je kan die kastjes tot wel 2500 euro en meer kopen, en dat is ook niet helemaal de bedoeling.
Ik hoor graag van je.
Bedankt en groet aan de dude , Ronaldo
He Ronaldo. Er zijn een paar mogelijkheden. Je kunt kijken naar een kleine spiegelreflex zoals bijvoorbeeld de Canon 100D. Een andere optie is een meetzoeker camera zoals de Sony Nex. Die hebben wel dat fijne scherptediepte ‘gevoel’ van een spiegelreflex maar zijn een stuk kleiner en handzamer. Die zijn er in verschillende prijsklassen en Canon heeft er eentje, Nikon en Sony ook. Vast nog wel meer merken trouwens maar dat lijkt me een goede optie!
Leuk artikel Simone en wat een rag scherpe foto’s! Je bent niet alleen goed met eten zo te zien, Prachtig.
Kan mij niet teveel zulke informatie, altijd leerzaam 🙂